تور  کربلا. تور زمینی کربلا. تور هوایی کربلا.

 این بارگاه نورانی  ومقدس ومطهر که به دست مختار بن ابوعبید ثقفی بنا نهاده شد، بارها با حملات تخریبی افراد و گروههای مختلف در طول تاریخ مواجه شده است. خلفای عباسی از جمله منصور، هارون و متوکل هر یک در دوره‌های مختلف به تخریب بارگاه اقدام کرده‌اند. مهم‌ترین و معروف‌ترین تخریب به دستور متوکل ملعون صورت گرفت. وهابیان نیز در دوره معاصر در سال ۱۲۱۶ق به بارگاه حمله و به آن آسیب جدی وارد ساختند و آخرین تخریب، با حمله بعثی‎ها در زمان صدام ملعون روی داد.

حرم امام حسین(ع) محل دفن امام حسین(ع)، شماری از بنی‏‏‏‎‏هاشم و یاران آن امام در کربلا است که در دهم محرم سال ۶۱ ق در مواجهه با سپاهیان عبیدالله بن زیاد به شهادت رسیدند. مختار ثقفی اولین بنا را بر مرقد امام حسین(ع) ساخت و در دوره‌های بعد شیعیان و محبان اهل بیت(ع) مخصوصاً پادشاهان و حاکمان، اهتمام ویژه‌ای بر بازسازی، ترمیم و توسعه این حرم داشته‌اند.

با توجه به روایتی در کتاب کامل الزیارة قبیله بنی اسد پس از شهادت امام حسین(ع) و اصحابش، پیکر شهدا را دفن کردند. اخبار مربوط به زیارت قبر امام حسین از سوی توابین، خود دلیل بارزی است، که محل دفن آن حضرت مشخص بوده‌است


بنا بر گزارش‌های تاریخی، اولین بنا توسط مختار بن ابی عبید ثقفی ساخته‌شد. این بنا با آجر و گچ در اواخر سال ۶۵ق به اتمام رسید. به گفته عبدالجواز کلیددار بنای نخستین عبارت بود از یک سایه بان و یک مسجد که دو درب داشت یکی از آنها در شرق بود. بنای مذکور تا پایان دوره بنی امیه همچنان پا بر جا بوده‌است.

از تشویق امام صادق(ع) به زیارت امام حسین (ع) و کیفیت زیارت آن حضرت استفاده می‌شود که قبر امام در آن زمان دارای بنا و ساختمان بود.‌ در روایت امام صادق (ع) آمده است: «هر گاه قصد زیارت قبر امام حسین (ع) کردی، بیرون حرم بایست و به طرف قبر بنگر، آن گاه وارد روضه شو و در برابر آن، مقابل سر حضرت (ع) بایست، و هنگام بیرون رفتن از دری که پایین پای علی بن حسین قرار دارد، بیرون شو. سپس به مرقد شهیدان رو آور، آن گاه به مرقد حضرت عباس(ع) برو، در باب السقیفه توقف کن و بر او سلام کن.» واژه‌هایی، همانند «بیرون حرم بایست»، «آن گاه وارد روضه شو»، «از دری که پایین پای علی بن الحسین (ع) قرار دارد، بیرون شو» گویای وجود بنایی بر قبر امام حسین (ع) در دوران نخست است.

اما قبور دیگر شهداء در قرن اول و دوم خارج از قبه حسینی بوده چنانچه از خبر ابوحمزه ثمالی چنین استفاده می‌شود: «ثم تخرج من السقیفه و تقف بحذاء قبور الشهداء» «سپس از زیر سقف خارج می‌شوی و در کنار قبور شهدا می‌ایستی»


منصور دوانقی دومین خلیفه عباسی پس از تسلط بر اوضاع و کشتن سادات اقدام به تخریب بقعۀ امام حسین (ع) نمود. این عمل توسط شعرا به نظم در آمد که:


    و شیدوا البناه علیه قبه         ذات سقیفه لتاوی العصبه
    ثم دعا المنصور حقد اید         فثل من احقاده المشید

مدرس، ص۱۹۱

ترجمه: بنای محکم ساختند بر قبر حسین (ع)، که بر آن قبه‌ای بود و دارای سقف بود تا پناهگاه جماعت شود، سپس منصور را کینه دیرین وادار کرد پس از نتیجه همان کینه‌ها آن بنا را تخریب کند.

تخریب توسط هارون الرشید

پس از تخریب بقعه توسط منصور، دوستداران اهل بیت در دوران خلافت مهدی و هادی عباسی به بازسازی بقعه اقدام نمودند. بنا به برخی از گزارش‌های تاریخی هارون (حکومت: ۱۷۰ ۱۹۳) در دوران حکومتش گاهی خادمان حرم امام حسین (ع) را فرا می‌خواند و از آنان بازجویی می‌کرد. در سال ۱۹۳قبه دستور او درخت سدری که بر مرقد سایه افکنده بود، از ریشه کنده شد بنای قبر تخریب گردید و زمین آن شخم زده شد.


با روی کار آمدن مأمون (حکومت:۱۹۸ ۲۱۸) سیاست بنی عباس تغییر کرد. وی در دوره حاکمیتش به جهت ابراز علاقه ظاهری به علویان، بر مرقد امام بنایی را احداث کرد. اما مشخص نیست که چه کسی به تعمیر بارگاه حسینی اقدام نمود، با توجه به اینکه احتمال تعمیر توسط خود مامون منتفی نیست. بنای احداث شده در زمان مامون در دوره وی و همچنین در دوران خلافت معتصم و واثق عباسی از گزند حوادث مصون ماند.
تخریب توسط متوکل

در زمان خلافت متوکل (حکومت: ۲۳۲ ۲۴۷) مرقد امام حسین (ع) از جانب وی مورد تجاوز قرار گرفت. ابوالفرج اصفهانی در علت تخریب توسط متوکل بیان می‌دارد که وی کنیز آوازه خوانی را که همیشه برای مجالس عیش و نوشش دعوت می‌کرد، به قصر خود طلبید، اما ماموران وی اطلاع داند کنیز به زیارت قبر امام حسین (ع) رفته و این امر باعث ناراحتی متوکل شده و اقدام به تخریب بقعه امام حسین (ع) کرد. اما طوسی علت تخریب را اجتماع طرفداران اهل بیت و بیم متوکل از این اجتماع می‌دارند. وی شخصی به نام دیزج یهودی را برای این کار اعزام کرد، در تخریب بقعه مسلمانان همراه وی احتیاط کردند بدین جهت دیزج یهودیان منطقه را استخدام کرده و بقعه را تخریب نمود. پس از ویران کردن قبر زمین آن را شخم زده و آب بر آن جاری کردند. بنابر برخی گزارش‌ها، آب در اطراف مرقد به گردش درآمد و قبر را فرا نگرفت. حتی متوکل گروهی از مأموران خود را گرداگرد مرقد و راه‌های منتهی به آن گماشت و زائران را از زیارت قبر بازداشت و آنان را مورد پیگرد قرار داد. بنا بر بعضی اقوال وی دو مرتبه اقدام به تخریب بقعه کرد، یکبار در سال ۲۳۳ق و یکبار در سال ۲۳۶ق و در این فاصله بقعه تعمیر شده بود، که ویرانی دوم مهمتر بوده‌است

عکس العمل دوستداران اهل بیت

متوکل با تخریب بقعه نتوانست از اجتماع طرفداران اهل بیت در کربلا بکاهد، بلکه تردد آنان به کربلا جهت زیارت امام حسین (ع) و منع متوکل تا پایان عمر متوکل یعنی سال ۲۴۷ق ادامه پیدا کرد. شعرای دوستدار اهل بیت نیز در این باره شعرها سرودند از جمله عبدالله بن رابیه می‌سراید:
عبدالله بن رابیه:
تاللَّه ان کانت امیه قد اتت         قتل ابن بنت نبیها مظلوما
فلقد اتاه بنو ابیه بمثلها         هذا لعمرک قبره مهدوما
اسفوا علی ان لا یکونوا شایعوا         فی قتله فتتبعوه رمیما
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج۴۵، ص: ۳۹۸

ترجمه:

بیت اول: به خدا قسم اگر بنی امیه پسر دختر پیامبر خدا را در حالی که مظلوم بود به قتل رسانیدند.

بیت دوم: پسران پدر او (یعنی بنی عباس) نظیر آن عمل را انجام دادند و بجان تو قسم که قبر امام حسین را خراب کردند.

بیت سوم: بنی عباس متأسف بودند که چرا در قتل امام حسین مشایعت از بنی امیه نکردند (چون به آن منظور نائل نشدند لذا) به جستجوی استخوانهای آن حضرت رفتند (و قبرش را خراب نمودند)

تجدید بنا به دست منتصر

منتصر عباسی فرزند متوکل بر خلاف پدرش مردم را به زیارت امام حسین (ع) تشویق می‌کرد، وی پس از کشتن پدرش اقدام به بازسازی مرقد امام حسین (ع) کرده و مناره‌ای برای راهنمایی زائران از راه دور ساخت. علاوه بر مناره این بنا دارای قبه، بارگاه، مسجد و صحن بوده است. این بنا در ذی الحجه سال ۲۷۳ قمری بر اثر حوادث طبیعی فرو ریخت.


بنای محمد بن زید

در سال ۲۸۳ق محمد بن زید محمد برادر داعی کبیر، از نو بقعه امام حسین (ع) را بنا نهاد وی قبۀ بزرگی ساخته و دو درب ورودی گذاشت. همچنین در مجاورت قبه بنای دیگری با سقف چوبی بنا کرد تا مردم در آن به نماز وعبادت بپردازند، وی سقفی نیز بر مرقد سایر شهداء زد، دیواری در اطراف کربلا کشید و خانه‌های زیادی در آنجا ساخت. این بنا در زمان خلافت طائع بالله بیست و چهارمین خلیفه عباسی توسط ضبه بن محمد اسدی غارت شد. به گفته برخی این غارت در سال ۲۶۹ق بوده‌است.

ساخت توسط عضدالدوله

پس از اطلاع عضدالدوله از غارت مرقد امام حسین (ع) توسط ضبه بن محمد اسدی، به عراق لشکر کشید و وی را متواری کرده و حرم امام حسین (ع) را تعمیر نمود. عضد الدوله در چهار طرف بقعه رواق ساخت، سپس رواقها را تزیین نمود، ضریحی با چوب ساج ساخته و توسط پارچه‌های دیباج پوشاند و مساحت حائر را ۲۴۰۰ قدم توسعه داد، سپس اطراف شهر را دیواری بلند و محکم محصور کرده و برای زراعت نهر آبی به کربلا کشاند.

آتش‌سوزی سال۴۰۷ق

در ربیع الاول سال ۴۰۷ق سقوط دو شمع بزرگ روشن در رواق باعث آتش‌سوزی شده بارگاه و رواق‌های حرم در آتش سوخت.  برخی این آتش‌سوزی را عمدی دانسته‌اند. آتش‌سوزی حرم عسکریین پس از ده روز از این آتش‌سوزی و وقایع متعدد در این سال بر علیه تشیع موید این احتمال است.

تعمیر به دست ابن سهلان

حسین بن فضل بن سهلان رامهرمزی یک بار اقدام به تعمیر بقعه امام حسین (ع) کرد. برخی گفته‌اند این تعمیر پس از آتش‌سوزی سال ۴۰۷ق بوده‌است. ولی ابن جوزی در المنتظم اقدامات تعمیری ابن سهلان را در سال ۴۰۳ می‌داند

تعمیر به دست ملک‌شاه سلجوقی

در ذی الحجه سال ۴۷۹ق ملک‌شاه سلجوقی به کربلا رفته و پس از زیارت امام حسین سیصددینار بین ساکنان کربلا تقسیم نموده و حرم و حصار صحن را تعمیر کرد. ده سال بعد یعنی در سال ۴۸۹ شخصی به نام خفاجه حرم را غارت کرد که سیف الدوله به آنجا یورش برده و خفاجه در داخل حرم کشت و امنیت شهر را بر قرار کرد

غارت حرم در سال ۵۲۶ق

المسترشد بالله خلیفه سی ام عباسی در سال ۵۲۶ق به حرم امام حسین (ع) یورش برده و تمام تزئینات، جواهرات حرم را به غارت برد تا بین سربازان خود تقسیم کند، وی می‌گفت قبر نیازی به این جواهرات ندارد، وی و پسرش راشد پس از خروج از کربلا کشته شدند.


ناصر عباسی و تعمیر حرم

بنایی که ابن سهلان تاسیس نموده بود تا سال ۶۲۰ق با آسیب جدی روبرو نشد بلکه در این قرن بر اثر غارت‎ها آسیب‌های جزئی دیده بود، در سال ۶۲۰ خلیفه ناصر عباسی به وزیر خود مویدالدین محمد مقدادی قمی دستور داد بنا را به طور اساسی تزیین نماید.
   

عمارت و بنای حرم امام حسین (ع) که به دست ابن سهلان در اوایل قرن پنجم ساخته و توسط ناصر لدین الله در قرن ششم بازسازی شد همچنان پا بر جا بود تا اینکه سلطان اویس جلائری در سال ۷۲۶ بنایی از نو ساخت و تا هم اکنون آن بنا موجود است. این حرم تا سال ۸۵۸ق از هرگونه آسیب در امان بود تا اینکه در این سال علی بن محمد بن فلاح مشعشعی به کربلا حمله کرده و دست به غارت اموال حرم زد، این غارت بسی بزرگتر از غارت توسط المسترشد بالله عباسی بود.

پس از آن در هر زمان بر کیفیت و کمیت این بنا افزوده شد، شاهان صفوی، افشار و قاجار هر کدام در توسعه حرم نقش ایفا کردند.
 

از سال ۸۵۸ تا سال ۱۲۱۶ق آسیبی به حرم نرسید تا اینکه در این سال در هجدهم ذی الحجه وهابیها به سرکردگی سعود بن عبدالعزیز  پس از تسلط بر حجاز به کربلا یورش برده خرابی‌های زیادی به بار آورده و افراد زیادی را قتل عام کردند. وهابیون به مرقد مطهر صدمات زیادی وارد کرده و ذخائر موجود در آن جا را به غارت بردند. کلید‌دار می‌نویسد:

            «آنان درب‌های حرم و نرده‌های فلزی و آینه کاری حرم را کندند و اشیای قدیمی و هدایای پادشاهان و شاهزادگان ایرانی را به تاراج بردند. همچنین تزئینات دیوارها و طلاهای سقف، شمعدان ها، فرش‌های گرانبها، لوسترهای گران قیمت، درب‌های کنده کاری شده و غیره را تاراج کردند. افزون بر این کار نزدیک به پنجاه نفر را کنار ضریح و پانصد نفر را در صحن شریف به قتل رساندند. شهر کربلا را نیز ویران کردند و بی‌رحمانه به کشتار پیرمردان و کودکان و زنان و مردان و غارت خانه‌ها پرداختند و کسی از حمله وحشیانه آنان در امان نماند.»

این حادثه به قدری تاسف بار بود که وقتی میرزا ابوطالب اصفهانی، چندین ماه پس از این فاجعه به کربلا وارد شد، تلخ کامی‌ها و آشفتگی‌های ناشی از آن را چنین گزارش کرد:

            «در صحن مقدس، خون مذبوحان روان، گنبد و حجره‌های صحن از لاش مقتولین پُر بود.، شدت آن حادثه به جایی رسید که من بعدِ یازده ماه از آن وارد کربلا شدم، هنوز آن قدر تازگی داشت که به جز نقل آن، حدیثی دیگر در شهر نبود و راویان در اثنای حکایت می‌گریستند و از شنیدن آن، موها بر اندام راست می‌شد.

حمله مناخور روسی

کلیدار در مورد این حمله می گوید:

            «شخصی به نام سلیمان با تابعیت روسی، مدت‌ها مناخور (امیرآخور) والی بغداد بود. حاکم بغداد، مناخور را مأمور حمله به کربلا کرد. مردم کربلا تا سال ۱۲۴۷ پیوسته از ستم مناخور در فشار بودند، قوای او به سوی کربلا روان شد و مدت هجده روز آن را در محاصره گرفت. در این مدت، سه بار به شهر هجوم بردند، ولی موفق نشدند. در مجموع کربلا در نیمه قرن سیزدهم هجری از سوی سپاه مناخور بارها تهدید شد تا این که سرانجام داوود پاشا برای اهالی کربلا امان صادر کرد. در این رویدادها کسانی که به خانه رؤسای فرقه شیخیه، از جمله شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی پناه می‌آوردند، از یورش و تهاجم مصون بودند.»

حمله بعثی‌ها

در شعبان ۱۴۱۱ق نیروهای صدام به کربلا یورش بردند، که با مقاوت مردم روبرو شدند اما بعثی‌ها با رگبار مسلسل مقاومت مردم را درهم شکستند و مردم را دسته دسته اسیر و اعدام می‌کردند. حرم امام حسین (ع) و حضرت عباس(ع) را به توپ بستند. حتی مجروحان و بیماران در مراکز درمانی از گزند هجوم آنان مصون نبودند. بعثی‌ها داخل حرم حسینی و حضرت ابوالفضل(ع) شده و از روی اجساد شهدا گذشته و به تاراج جواهرات و اشیای گران بهای آن دو حرم پرداختند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: